Fact-Checkers a duk duniya na zargin kafar sadarwar ta YouTube da rashin daukar matakan rage yaduwar bayanan karya da wadanda ke yadaurar jama’a fadawa cikin halin kakanikayi.
Masu binciken, a karkashin jagorancin gamayyar kungiyoyin masu bincike na kasa da kasa, wato International Fact-Checking Network (IFCN) sun ce “kafar ta mayar da kanta daya daga cikin manyan kafafen yada bayanan karya a duniya”
A wata budaddiyar wasikar da suka rubuta wa babban darektan YouTube Susan Wojcicki, hadakar kungiyoyin binciken na kasa da kasa, IFCN a ciki har da Dubawa ta ce masu yaudara na amfani da wannan dandalin.
“A matsayinmu na kungiyar da ke bincike da bin diddigin gaskiyar batutuwa, kullun muna sa ido kan yadda ake yada karairayi a duniyar gizo, kuma YouTube na daya daga cikin kafofin da ke taimakawa yaduwar bayyanan karyar a duniya baki daya. Kuma wannan ya kasance babban damuwa ga kungiyoyin bincike na duniya,” a cewar wasikar.
“Abin da bamu gani ba shi ne yunkuri a bangaren YouTube na aiwatar da manufofin da za su shawo kan wadannan matsalolin. Sai dai ma muka ga cewa YouTube ta bar dandalin ya zama makami a hannun masu yaudara ta yadda za su cuci jama’a su kuma azurta kansu. Matakan da aka sanya yanzu dai ba su aiki,” a cewar wasikar.
Biyo bayan karuwar da aka samu a yaduwar bayanai marasa gaskiya a dalilin annobar coronavirus, kafofin sadarwa na soshiyal mediya sun fara bayar da hadin kai wajen yaki da bazuwar bayanai marasa gaskiya. Facebook ya dade yana yaki da irin wadannan gurbatattun bayanan, a cewar kamfanin a shekarar 2021 kadai, ya cire bayanan karya kan COVID-19 sama da milliyan 18 daga shafin shi.
YouTube ma ya yi yunkurin shawo kan matsalar yaduwar bayanan karya ta yin amfani da tsarin shi na shikashikai hudu ko kuma 4Rs a turance. Sai dai IFCN ta ce wannan bai isa ba domin kungiyoyi masu hada husumiya a bara kawai sun habaka kuma suna ta kulla kawance da samun goyon bayan jama’a daga kusan ko’ina dan fadada manufofinsu masu lahani ga al’umma.
„A shekarar da ta gabata mun ga yadda kungiyoyi suke bunkasa suna samun hadin kai a ciki har da wata kungiyar kasa da kasa da aka fara a Jamus amma nan da nan ta sami tushe a kasar Spain ta kuma yadu a yankin Kudancin Amurka duk ta hanyar YouTube. A waje guda kuma wadansu milliyoyin mutane sun rika kallon bidiyoyin da aka nada a harsunan larabcci da na Girka masu hana jama’a karbar allurar rigakafin COVID-19 da ma amfani da magungunan da ba su halatta ba wajen kula da wadanda suka kamu da cutar. Banda COVID-19 akwai bidiyoyin YouTube da suka yi shekaru suna tallar magungunan bogin da su ke zargi su na warkar da cutar daji ko kuma Kansa.
„A Brazil ana amfani da dandalin wajen karfafa bayanan batanci dangane da kungiyoyin marasa galihu, wanda ya kan kai ga dubban jama’a. Zabuka ma ba su tsira ba. A kasar Phillipines misali, mutane sama da milliyan biyu sun kalli bidiyon da ya karyata rahotannin irin badakalar cin hanci da rashawa da ma takke hakkin dan adam da suka afku a shekarun da kasar ta yi fama da mulkin sojoji domin daga kimar dan tsohon shugaban mulkin kama karyar kasar wanda ke takara a zaben 2022.
„A Taiwan, zaben da aka yi ya fiskanci kalubale na zarge-zargen magudi marasa tushe. Duk duniya ta yi shaidar irin lahanin da bayanan karya kan janyo bayan da wani gungu masu zanga-zanga suka afkawa majalisar dokokin Amurka bara. Daga jajibirin zaben shugaban kasa na Amurkan har zuwa washe garin zaben bidiyoyin YouTube sun cigaba da goyon bayan labaran „magudin“ da aka kalla sau milliyan 33.
Hadakar masu binciken ta yi imanin cewa wallafa bayanan da aka tantance ya fi goge bayanai marasa gaskiyar da kamfanin na YouTube ke yi, domin hakan zai bai wa mutane ‚yancin fadan albarkacin baki yayin da ya ke tabbatar da cewa masu yada bayanan sun wallafa bayanan gaskiya.
Ganin cewa yawancin bidiyoyin da ake kallo suna bulla ne bisa shawarwarin da tsarin YouTube din ya samar, IFCN ta ce YouTube ya tabbatar cewa bai yi amfani da wannan tsarin wajen tallata bayanan karya ko kuma tura jama’a zuwa tashoshi marasa gaskiya.
IFCN na ganin cewa YouTube ba ya so ya yi abin da aka riga aka san yana aiki.
“Kwarewarmu a matsayin masu bincike da kuma hujjojin da muka samu ta hanyar amfani da illimi na nuna mana cewa da a goge bayanan karya, gara tun farko a wallafa bayanan da aka riga aka tantance. Wannan zai tabbatar da ‘yancin jama’a na fadan albarkacin baki a yayin da ya ke la’akari da bukatar samun karin bayanan da za su rage duk wani hadari ga rayuwar jama’a, lafiyar su da aminci, da tsarin demokiradiyya.”
Ta bayar da shawarwari hudu na dakila matsalar, hadakar kungiyoyn na son YouTube ya yi yunkurin daukan matakai masu ma’ana da gaskiya dangane da bayanan karya a kan dandalin shi, ya bayar da karin bayani dangane da batutuwa ya kuma karyata bayanai marasa gaskiya, sa’annan ya dauki mataki kan wadanda suka sake maimaita laifukan. Banda haka, kungiyoyin na so kamfanin ya dauki wadannan matakan a kan harsunan da ban a turanci ba.
Hadakar mai neman hadin-kan kamfanin ta ce a shirye ta ke ta taimaki YouTube… ta kuma tattauna batutuwa dan samun hanyoyin samun maslaha, kuma tana sa ran ji daga wurin kamfanin nan ba da dadewa ba.
